Ervaringsverhaal: invloed chemotherapie op stemgebruik.

duda-wsm • 2 september 2025

Ervaringsverhaal Ilse zoals gepubliceerd op Stemplatform.nl



“En wat gaat dit met mijn stem doen?” De oncoloog moet even nadenken.

Het is 17 oktober 2023. Ik heb net te horen gekregen dat ik borstkanker heb. 47 jaar, moeder van 2 kinderen in de basisschoolleeftijd en ik ben net 4 jaar, na een omscholing, aan het werk als stemlogopedist in Utrecht.


De kanker is van het agressieve soort: Tripple negative breast cancer (TNBC). Het is een tumor van ongeveer 3 bij 2 cm, graad 3, ongevoelig voor hormonen en eiwitten, nog geen uitzaaiingen te zien. Gelukkig. In de afgelopen 3 uur heb ik bij verschillende specialisten en verpleegkundigen gezeten om te horen wat het beleid gaat zijn. “Veegt u uw agenda maar leeg de komende 8-10 maanden!”. Want eigenlijk is er maar 1 weg: een intensieve chemokuur van 16 giften in 20 weken: 4x zeer zwaar (AC-kuur)1 en 12 keer “minder zwaar” (PC-kuur)2. Daarna volgen een operatie en 20 bestralingen. Mocht het eerste chemotraject niet voldoende zijn, zal ik nog een chemotoetje krijgen van 8 kuren in nog eens 24 weken aan het einde vanhet traject. Maar dat is voor latere zorg. Er wordt een lijst van de meest voorkomende bijwerkingen besproken: Ik ga mijn haar verliezen, ik heb kans om neuropathie3 te ontwikkelen, hartproblemen of een allergie voor de chemo. Misselijkheid en allergische reacties voor de kuren worden bestreden met een enorme hoeveelheid aan zware medicijnen en ik moet mezelf injecteren om mijn witte bloedcellen op pijl te kunnen houden. De chemozal alle cellen in mijn lijf gaan aanvallen en afbreken. Om de chemo beter te kunnen verdragen, moet ik dus zorgen dat ik blijf bewegen en voldoende eiwitten binnenkrijg om mijn spiermassa op pijl te houden. En oh ja: het tast de slijmvliezen aan dus mocht je nou erg veel last krijgen van droge ogen en mond en aften dan kunnen we dat met kunsttranen en -speeksel wat aangenamer maken.


“En wat gaat dit met mijn stem doen?” De oncoloog moet even nadenken. Die vraag krijgt hij niet dagelijks. Zijn antwoord is uiteindelijk: “Het is hoe dan ook omkeerbaar.” En daar kan ik het mee doen.


Nu hoef ik hier niemand te vertellen hoe belangrijk onze stem is. En op zich hoef ik ‘m een flinke tijd nauwelijks te gaan gebruiken natuurlijk: met mijn werk moet ik van de een op andere dag stoppen. Maar mijn stem is mijn uitlaatklep. Ik was niet altijd logopedist. En ben nog steeds niet alleen maar logopedist. Vóór mijn nieuwste carrière heb ik de toneelschool gedaan. Ik heb dus jarenlang spelend en zingend op het podium gestaan. En ook nu nog is muziek een groot deel van mijn bestaan. Bovendien vind ik mijn werk als stemlogopedist waanzinnig leuk. Geen stem hebben of een slechtere stem -misschien wel voor altijd- is een heel naar vooruitzicht. Het antwoord van de oncoloog stelde me wel gerust. En ik was dus vooral nieuwsgierig naar wat er zou gebeuren. Stemtechnisch dan. Voor de kuren zelf was ik in beginsel doodsbang.


Op dit moment ben ik meer dan een jaar verder en zit ik in het laatste staartje van de behandeling. Ik had de pech dat ik het chemotoetje ook nog mocht slikken, maar hierdoor heb ik wel goed zicht op wat de verschillende chemo’s met mijn stem doen. Hoewel het natuurlijk lastig is om te bepalen wat er precies door de chemo komt en wat door andere omstandigheden. Vermoeidheid, emoties, spiermassa afname, een algeheel malaise gevoel, af en aan hoge ademhaling of krachteloosheid: het is allemaal meerdere malen voorbij gekomen. Om van de additionele medicijnen met al hun bijwerkingen maar te zwijgen. En al deze omstandigheden gaan in golfbewegingen. Maar over het algemeen kan ik het volgende zeggen: Mijn spreekstem heeft het minst te lijden gehad onder de kuren. Wel was mijn stem tijdens zwaarste kuren (AC) redelijk vaak krachteloos of werd ik licht hees als ik liep en sprak tegelijkertijd. Zingen heb ik in verband met mijn enorm lage energie en algehele malaise die periode niet kunnen doen. Als ik weer wat opkrabbelde na een week dan was mijn spreekstem weer krachtiger en helder. Tijdens het tweede deel van het eerste chemo traject (PC- kuur) was ik meteen een dag of twee licht hees als ik de dubbele kuur (Carbo en Pacli) toegediend kreeg.Ook dat verminderde weer naarmate de chemo meer mijn lijf uit ging. In die periode ben ik weer gaan proberen te zingen en ik merkte dat ik het bereik boven mijn registerovergang kwijt was. Het lukte me niet om via ontspannen stemgeving mijn kopstem te gebruiken.Alleen met kracht, maar dat hield ik dan uiteraard niet lang vol, voelde niet fijn en klonk ook niet mooi overigens. En ik had rondom mijn registerovergang een kraak die ik niet onder controle kreeg. In de periode van de operatie en bestralingen herstelde mijn stem eigenlijk weer volledig.


Nu tijdens mijn chemo in pilvorm4 heb ik wel een volledig bereik, maar wordt mijn stem minder belastbaar (stroever, minder flexibel) naarmate ik langer in het traject zit (ik heb kuur 5 net afgerond). Ik voel ook aan alle kanten dat mijn slijmvliezen flink zijn uitgedroogd hoeveel ik ook hydrateer. Het helpt wel om te blijven zingen en spreken. Net zoals ik ook bijeen fysio aan mijn spierkracht en conditie blijf werken, is mijn stem op de juiste manier gebruiken voor mij zeker een manier om mijn belastbaarheid te vergroten. Ik val natuurlijk onder de getrainde stemgebruiker en ik weet wat ik moet doen of laten als mijn stem (en/of lijf) niet in optimale conditie is. Ik ben dus ook heel benieuwd hoe dit traject gaat bij ongetrainde stemmen. Tijdens de chemo’s word je enorm gestimuleerd om te bewegen. Ik heb in mijn eerste chemo traject wel enorm veel gewandeld en wat lichte spierkrachtoefeningen thuis gedaan, maar in mijn huidige chemo traject ben ik 2 keer in de week aan het sporten onder begeleiding van de fysio. Mijn conditie en spierkracht zijn enorm verbeterd ten opzichte van het eerste chemo traject. Wellicht dat mijn stem hierdoor ook beter belastbaar blijft. Daarnaast ben ik ook benieuwd naar het gebruik van vernevelaars in dit hele traject. Inmijn ziekenhuis raadden ze het af: het zou de slijmvliezen alleen maar meer kunnen irriteren evt. bloedingen veroorzaken. Iets wat sowieso een bijwerking is van de chemo i.v.m. de droogte van de slijmvliezen. Ik durfde het niet te proberen.


Op dit moment ben ik nog niet bang voor blijvende problemen met mijn stem. Ik ga mijn moed nog even verzamelen voor het laatste gedeelte van het traject met vertrouwen dat mijn stem weer gaat herstellen en met extra (zang)training weer als vanouds zal klinken!


1 Mijn chemobehandeling bestond uit verschillende chemo’s die allemaal net iets anders aanpakken. AC staatvoor Adriamycine (Doxorubicine) en Cyclofosfamide. Deze kreeg ik 1 keer per twee weken.2 PC staat voor Paclitaxel (Taxol) en Carboplatin. Tijdens de 12 giften kreeg ik 12 keer Paclitaxel en 4 keer de Carboplatin.

3 Neuropathie is zenuwschade wat bij deze chemo zich voornamelijk uit in handen en voeten. Dit kan blijvendzijn, maar ook herstellen.

4 De chemo die ik nu slik is in pilvorm en heet Capecitabine. Een kuur bestaat uit 3 weken: 2 weken 112 pillenslikken en dan een week herstel. Na de week herstel wordt via mijn bloed gekeken of mijn lijf in staat is om eennieuwe kuur aan te kunnen. In totaal zijn 8 kuren voorgeschreven.


door Ilse Heus 13 mei 2020
Technologie Mensen zoeken verbinding met anderen. En helaas zijn we door de Coronamaatregelen genoodzaakt dit voornamelijk met behulp van de technologie te vinden. Maar verliezen we door het gebruik van de technologie niet ons empathisch vermogen? Voelen we ons wel echt verbonden als we niet live bij elkaar in de buurt zijn? En hoe zorgen we er voor dat de technologie ons helpt en niet vermoeid? Empathisch verbinden Hoe werkt empathie eigenlijk? Empathie wil zeggen dat je je inleeft in de belevingswereld van de ander. Normaliter spiegelen we (onbewust) onze gesprekspartner om zo te kunnen begrijpen wat de ander doormaakt. Op deze manier kun je je dus verbonden voelen met de ander. Je kunt je voorstellen dat dit moeilijker wordt als je elkaar niet ziet en een gezichtsuitdrukking of lichaamstaal niet kunt aflezen. Maar niets is minder waar! De taal van de stemklank Onderzoek wijst uit dat we beter in staat zijn om in te schatten wat er in iemand omgaat als we alleen naar iemands stem luisteren. Zelfs beter dan wanneer je gesprekspartner zowel te zien als te horen is! Een verklaring hiervoor is dat we niet zo heel goed zijn in multitasking. En dat is wat je moet doen als je zowel luistert als kijkt. Bovendien zijn we snel geneigd om conclusies te trekken over persoonlijkheidskenmerken zonder nauwkeurig bewijs te hebben. Bedenk maar eens hoe snel je je oordeel klaar hebt als je iemand ziet met een frons. Je zult onbewust de informatie die dat geeft optellen bij wat er op dat moment verteld wordt. En dat kan tegenstrijdig zijn als dat een vrolijk verhaal is. Bovendien proberen mensen hun gezichtsuitdrukking onder controle te houden als ze niet willen laten zien wat er precies in ze omgaat. Hierdoor is de informatie die ze geven ook niet helemaal zuiver. De stemklank geeft zeer precieze informatie over je staat van zijn. Zelfs bij alleen het uiten van stemgeluid zónder woorden. Je kunt de informatie die je stem onbewust geeft over je emotionele staat en dus wat je van iets vindt simpelweg niet maskeren of verbergen. Je toehoorder zal altijd horen dat er meer aan de hand is. Ook als je dat wel probeert. Dit is natuurlijk heel interessant om te weten, maar hoe kun je deze informatie nu toepassen op een activiteit, die we op dit moment allemaal aan de lopende band doen? Video calls We videobellen ons op dit moment (noodgedwongen) een slag in de rondte. En dat kan veel vermoeiender zijn dan een gewoon gesprek omdat je harder aan het werk bent om gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal op de juiste waarde te schatten. Het kost je met andere woorden dus meer energie om te snappen wat een ander precies bedoelt. Bovendien ben je je constant bewust van het feit dat je op beeld te zien bent. Het voelt een beetje alsof je op een podium staat en moet presteren tegenover een groot publiek. Je kunt niet gewoon even relaxen in het gesprek. En ik weet niet of je dit herkent, maar ik zit ook best vaak even naar het beeld van mezelf te kijken terwijl ik dingen denk als: "Doe ik het wel goed? Wat kijk, sta of zit ik raar! Waarom zit mijn haar zo gek?" enzovoorts…. Dit kost bakken met energie en leid uiteraard af van je focus op je gesprekspartner. Om van je empathische nauwkeurigheid maar te zwijgen. Technologie is here to stay We zitten nog wel een tijdje met de Coronamaatregelen. En zelfs als die voorbij zijn, kun je je voorstellen dat we veel meer blijven Zoomen, Teamen, Skypen of gewoon Facetimen dan voorheen. Want geef toe: het heeft best veel voordelen! Om aan het einde van de dag voldaan, met een verbonden gevoel en energiek je werkdag te eindigen, hoef je eigenlijk maar 1 ding te doen: stop met (teveel) multitasking! En dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Dat snap ik. Maar dit gaat je helpen: Plak je eigen beeld af met een post-it. Zo kom je niet in de verleiding om te schakelen tussen het beeld van je gesprekspartner en jezelf. Dit scheelt energie en in een normaal gesprek kun je ook niet naar jezelf kijken. Kijk in de camera als je praat en kijk naar het beeld van je gesprekspartner als je luistert . Zo krijgen je beiden de kans om zoveel mogelijk lichaamstaal te zien. Kijk gewoon even niet naar het beeld en luister! De stem alleen is voldoende om te begrijpen wat een ander bedoelt. Maak daar dus gebruik van! Geef dit alleen wel even aan bij je gesprekspartner. Je wilt natuurlijk niet dat iemand denkt dat je niet geïnteresseerd bent. Neem als het even kan 15 minuten tussen de video calls. Mijmer lekker voor je uit. Geef je plant water en neem zelf ook een glas. Dit is namelijk heel erg goed voor je stem en die heb je hard nodig! (Kijk voor meer stemtips bij videobellen naar deze animatie.) En mocht je aan het einde van de dag toch nog het gevoel hebben dat je te veel energie hebt verbruikt: kijk dan eens of je sommige video calls kunt vervangen door een ouderwets belletje . Grote kans dat je niet bij iedere afspraak gebruik hoeft te maken van features als beeld en/of documenten delen. Op deze manier blijf je fit en energiek genoeg om precies te begrijpen wat een ander bedoelt. Fijne werkdag! Geraadpleegde literatuur: Seppala, E. (2017). Does Your Voice Reveal More Emotions Than The Face? Kraus, M.W. (n.b.). Voice-Only Communication Enhances Empathic Accuracy. Jiang, M. (2020). The reason Zoom calls drain your energy.
door Ilse Heus 7 april 2020
Coronamaatregelen De Corona maatregelen hebben veel invloed op ons dagelijks leven. We werken vanuit huis, beperken zoveel mogelijk onze sociale contacten en houden afstand van elkaar. En dat is natuurlijk heel erg goed voor je medemens, maar soms minder goed voor je stem. Want we bellen, beeldbellen en filmen ons nu een slag in de rondte! En dat kan best vermoeiend zijn voor je stem. In deze blog geven we tips om je stem zo goed mogelijk door deze crisis heen te helpen! tip 1 Spreek op een normaal volume Tijdens bellen, videobellen of een filmpje opnemen spreken we vaak wat harder. We hebben het gevoel dat we een enorme afstand moeten overbruggen omdat we niet in elkaars buurt zijn. En als we een koptelefoon op hebben, gaan we nog harder praten. Dit komt omdat we onszelf dan minder goed kunnen horen. Bovendien benadrukken we meer woorden om onze boodschap over te kunnen brengen. We kunnen elkaar natuurlijk niet zien. Harder praten en meer benadrukken, betekent een hogere belasting voor je stem. Je stem raakt dan eerder vermoeid. Tip 2 Spreek de woorden goed uit! Om goed verstaanbaar te zijn moet je niet harder praten, maar beter de woorden uitspreken. Dit doe je door je lippen lekker pittig te bewegen, je tong goed te gebruiken én je mond goed te openen. Zo ben je zelfs heel zacht pratend goed verstaanbaar! Tip 3 Let op je spreektempo Hoe sneller je praat hoe minder goed je verstaanbaar bent. Door je spreektempo te verlagen help je iemand dus om je beter te kunnen volgen. Tip 4 Zorg voor een goede houding Als je veel zit tijdens het bellen of filmen zorg dan dat je rechtop zit met je schouders laag en nek niet naar voren. Hierdoor spreek je zonder spanning, waardoor je geen keelpijn of een vermoeide stem krijgt. Nog even de tips op een rij: 1. Spreek met je normale volume 2. Als je een koptelefoon gebruikt: houdt dan 1 oor vrij 3. Let op je uitspraak 4. Zorg voor een rechte houding Oh en als laatste: Als je filmpjes of audio opneemt: de perfecte versie bestaat niet! Dus als je je verspreekt of eeeeeeh uhtjes gebruikt, bedenk dan dat dit heel natuurlijk overkomt! Overdoen is vaak niet echt nodig! Zo spaar je je stem! Wil je meer weten of wil je dat we je online verder helpen? meld je dan hier aan. Blijf gezond, blijf binnen en tot snel!
7 april 2020
Vanaf 1 maart opent Ilse in samenwerking met Bestemming Bereikt Logopedie van Hanneke Bax een nieuwe praktijk in Leidsche Rijn Utrecht. Dit is een aanvulling op de praktijk die Hanneke in Utrecht Oost heeft en waar Ilse samen met Hanneke en Lotte Pas werkt. Ilse werkt op vrijdag in Utrecht Oost en op maandag en dinsdagen in Leidsche Rijn. Iedereen met stemproblemen of stemcoaching wensen is vanaf 1 maart welkom op de praktijk op de Joan Miróstraat 9! We zijn ook op dinsdagavond geopend. Aanmelden? Dat kan hier .